آنچه در باره اتوكلاو بايد بدانيد
اتوكلاو دستگاهي است كه براي استريل كردن مواد و تجهيزات در آزمايشگاه توسط فشار شديد بخار در دماي 121 درجه سانتي گراد به مدت 15 يا 20 دقيقه است اين زمان بستگي به نوع ماده و محتواي اتوكلاو دارد. اين دستگاه در سال 1879 توسط چارلز چامبرلند (Charles Chamberland ) اختراع شد.
انواع اتوكلاو شركت سلامت صنعت بوعلي
دو نوع اصلي اتوكلاو وجود دارد:
درب اتوكلاو در بالا:
اين اتوكلاو اي شبيه زودپز هايي است كه به فور در خانه هاي ايراني يافت مي شود. در اين اتوكلاو ها، در اتوكلاو توسط پيچ هايي در پايين بسته مي شود و فشار سنجي در بيرون براي كنترل فشار قرار دارد. اين دستگاه ها نياز به منبع حرارت خاريجي دارند و بسيار خطرناك هستند (اگر ظرف توسط فشار منفجر شود سقف و پايين مياره) بنابراين آنها بايد توسط افراد بسيار با تجربه مورد استفاده قرار بگيرند.
درب اتوكلاو
روبه رو:
اين اتوكلاو ها به خاطر راحتي استفاده از آنها به طور وسيع مورد استفاده در آزمايشگاه ها قرار مي گيرند اما در استفاده از اين اتوكلاو ها بايد نهايت دقت را كرد. اين اتوكلاو ها جعبه اي شكل هستند و در درونشان مجهز به واحد تبديل آب به بخار دارند كه براي استريل كردن استفاده مي شود. كنترل اتوكلاو به اپراتور اين امكان را مي دهد تا دماي مورد نظر را تنطيم كند و مدت زمان اتوكلاو را تعيين كند همچنين اين اتوكلاو ها وسيله اي براي اندازه گيري و نمايش فشار/دما را دارند.
اتوكلاو هايي كه از جلو باز ميشوند ممكن است بسيار بزرگتر باشند كه براي استريل كردن مواد و وسايل زياد در بيمارستان ها مورد استفاده قرار مي گيرد.
موارد كاربرد اتوكلاو
اتوكلاو و علوم آزمايشگاهي دو جز جدا نشدني از هم هستند. اتوكلاو در بسيار از زمينه ها مانند: ميكروب شناسي، پزشكي، دامپزشكي، قارچ شناسي، دندان پزشكي و ... مورد استفاده قرار مي گيرد.
ظروف شيشه اي، زباله هاي پزشكي، ظروف آزمايشگاهي، ملافه هاي حيوانات آزمايشگاهي، محيط هاي كشت و... موادي است كه توسط اتوكلاو اسنريل مي شوند.
امروزه استفاده از اتوكلاو براي استريل كردن زباله هاي بيمارستاني به سرعت در حال رشد است. وسائل و دستگاههايي كه براي استريل كردن اين مواد و زباله ها استفاده مي شود از همان روش بخار و فوق حرارت هستند و با هم فرقي ندارند و باعث استريل شدن توده اي وسيع از زباله هاي بيمارستاني از عوامل پاتوژن مي شوند. نسل جديدي از مبدل هاي زباله به بازار امده كه بدون استفاده از فشار بسياري از مواد مانند محيط هاي كشت، دستكش ها، گان ها، لباس ها و مواد پلاستيكي را استريل مي كند. اين دستگاه ها مناسب براي موادي هستند كه نمي توانند دماي بالاي اون را تحمل كنند.
براي سرنگ هاي شيشه اي، اوون بهترين راه استريلاسيون است.
حذف هوا
بعد از بستن در اتوكلاو، مقداري هوا در ظرف باقي مي ماند و بايد حذف شود. علت آن اين است كه هواي گرم در مقايسه با بخار به مدت زمان زيادي براي استريل كردن نياز دارد. براي مثال: بخار در دماي 134 درجه سانتي گراد به 3 دقيقه وقت براي استريل كردن مواد نياز دارد در حالي كه هواي گرم 160 درجه سانتي گراد در همان شرايط به دو ساعت وقت نياز دارد. روش هاي حذف هوا در اتوكلاو به شرح زير است:
حذف هوا از پايين (Downward displacement):
زماني كه بخار وارد محفظه مي شود به علت پايين بودن چگالي آن نسبت به هواي گرم در بالاي محفظه قرار مي گيرد و با افزايش ميزان بخار رفته رفته هواي گرم در زير اتوكلاو فشرده مي شود و از قسمت پاييني تخليه مي شود. معمولا در قسمت خروجي دماسنجي براي كنترل دماي هواي خروجي مي گذارند. تنها زماني كه هوا از محفظه خارج شد بايد تخليه كردن را متوقف كنيم. جريان معمولا توسط تله هاي بخاري و يا سوپاپ هاي مارپيچي كنترل مي شود.
پالس هاي بخار (Steam pulsing):
در اين روش هواي موجود در محفظه اتوكلاو توسط پالس هاي بخار فشرده مي شود تابه فشار اتمسفر نزديك شود.
پمپ هاي وكيوم (Vacuum pumps):
اين پمپ ها هوا و يا هوا/بخار را از محفظه مكش مي كنند.
سوپر اتمسفر (Superatmospheric ):
در اين چرخه از پمپ هاي وكيوم استفاده مي شود. به دنبال پالس بخار مكش انجام مي شود و به دنبال ساير پالس ها مكش ادامه مي يابد. ميزان مكش ها بستگي به چرخه و نوع دستگاه دارد.
زير اتمسفر (Subatmospheric ):
مشابه چرخه superatmospheric است اما فشار محفظه هرگز بيش از اتسمفر نيست تا زماني كه فشار به دماي استريل كردن افزايش يابد.
اتوكلاو در پزشكي و علوم آزمايشگاهي
بجث هايي كه در بالا كرديم بيشتر جنبه عمومي داشت اما در اين قسمت در مورد اتوكلاو هاي پزشكي بحث خواهيم كرد. اتوكلاو هاي پزشكي دستگاه هايي هستند كه براي استريل كردن (كشتن تمام شكل هاي ميكروارگانيسم هاو اسپورها ) مواد و ظروف پزشكي استفاده مي شود. در اين مرحله يعني استريل كردن تمام شكل باكتري ها، ويروس ها، انگل ها، قارچ ها و اسپور ها از بين مي روند اما پريون ها - عامل جنون گاوي( بيماري كروتزفلد- ياكوب) - در اتوكلاو به مدت ۳ دقيقه در دماي ۱۳۴ درجه و يا اتوكلاو به مدت ۱۵ دقيقه در دماي ۱۲۱درجه از بين نمي روند. همچنين تعداي از ميكروارگانيم ها اخيرا كشف شده اند كه قادر به رشد در دماي بالاتر از ۱۲۱ درجه سانتي گراد هستند.
اتوكلاو ها در بسياري از زمينه هاي پزشكي و مراكزي كه نياز به استريل كردن مواد دارند يافت مي شوند. نكته اي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه امروزه بيشتر از وسائل يكبار مصرف استفاده مي شود در نتيجه وسائل نياز به استريل دوباره ندارند. اين اتفاق (استفاده از مواد يك بار مصرف بدون نياز به بازيابي دوباره) براي اولين بار در مورد نيدل ها استفاده شده است اما امروزه بسياري از مواد جراحي به صورت يك بار مصرف استفاده مي شوند.
همه مواد توسط اتوكلاو استريل نمي شوند براي مثال ممكن است بعضي مواد پلاستيكي ذوب شوند و يا بعضي مواد كاغذي نتوانند ميزان بالاي فشار بخار را تحمل كنند در اين موارد بايد از اتو و يا ساير روش هاس استريل كردن (اشعه، مواد شيميايي و... ) استفاده كرد. در ضمن زماني كه مي خواهيم مواد را داخل اتوكلاوقرار دهيم بايد از ديواره و يا ساير مواد موجود فاصله باشد تا بخار به راحتي در بين مواد حركت كند.
قبل از دفع هر گونه زباله بيمارستاني و يا پزشكي بايد اين مواد اتوكلاو شوند و بعد از استريل شدن و عاري از پاتوژن ها مانند ساير زباله ها و طبق روش هاي استاندارد دفع شوند. همان طور كه گفتيم با اتوكلاو تقريبا ۹۹٪ پاتوژن ها از بين رفته و مواد استريل مي شوند بنابراين در صورت اتوكلاو نكردن (يا هر روش ديگر استريلي) اين پاتوژن ها وارد محيط خودمان مي شوند و هم به محيط اطراف خود ضرر خواهند زد و هم به سلامتي خود.
كنترل كيفي اتوكلاو
انديكاتور هاي شيميايي، فيزيكي و بيولوژي براي بررسي دما و زمان اتوكلاو به صورت تجاري وجود دارد. شاخص هاي شيميايي به صورت نوار هاي اتوكلاو (چسب اتوكلاو) و يا بسته هاي پزشكي هستند كه وقتي به دماي معيني رسيدند تغيير رنگ مي دهند. براي نمونه: داراي نوار هاي سياه در زمينه سفيد هستند كه بر روي موادي كه مي خواهند اتوكلاو شوند مي زنيم و اگر اتوكلاو ما درست كار كرده باشد در دماي ۱۲۱درجه نوار هاي سياه از بين مي روند. انديكاتور هاي بيولوژي شامل اسپر باكتري هايي هستند كه به حرارت مقاوم هستند مانند: Geobacillus stearothermophilus. اگر اتوكلاو به دماي مورد هدف نرسد در اين صورت اگر كلني هاي اسپور دار باكتري مورد نظر را انكوبه كنيم جوانه خواهند زد و به علت متابوليسم آنهادر محيط PH را تغيير و در آخر باعث تغيير رنگ محيط خواهند شد. برخي از شاخص هاي فيزيكي از آلياژ هايي تشكيل شده اند كه در دماي مورد نظر ذوب مي شوند.
بعضي از اتوكلاو هايي كه توسط رايانه كنترل مي شوند توسط سيستم F0 - F-nought چرخه استريلاسيون را كنترل مي كنند. مقدار F0 بر روي مقدار دقيقه ست مي شود كه برابر با 121درجه سانتي گراد و يا 249 درجه فارينهايت و يا فشار 15lbs بالاتر از فشار اتمسفر در 15 دقيقه است. از آنجا كه كنترل دقيق درجه حرارت دشوار است دما مانيتور مي شود (كنترل مي شود در يك محدوده خاص) تا زمان استريلاسيون به پايان برسد.
برچسب: اتوكلاو، اتوكلاو بخار، اتوكلاو بيمارستاني، اتوكلاو ايراني، اتوكلاو كلاسb، ،
ادامه مطلب